Bestuurlijke toekomst

Onze gemeente wil een prettige plek zijn om te wonen, werken en leven. Betrouwbare dienstverlening staat daarbij centraal. Zowel voor onze inwoners als binnen onze eigen organisatie en het gemeentebestuur. Om deze kwaliteit ook in de toekomst te waarborgen, besloot het gemeentebestuur in 2020 te onderzoeken hoe Renkum toekomstbestendig kan blijven. Daarbij zijn verschillende scenario’s verkend om de bestuurskracht te versterken. De gemeenteraad besloot begin 2023 om de bestuurlijke toekomst van de gemeente Renkum te onderzoeken. Er waren 4 scenario voor de toekomst:

• samenwerken met een andere gemeente;
• samenwerken met een grotere gemeente;
• de ambtenaren van onze en (een) andere gemeente(n) samenvoegen;
• het vormen van een hele nieuwe gemeente (herindeling).

2023: Onderzoek naar de toekomstscenario's

Tussen april en september 2023 onderzochten we de toekomstscenario's. We:

• peilden van de mening van inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties
• bezochten gemeenten die werken volgens een van de toekomstscenario's
• voerden gesprekken met mogelijke samenwerkingsgemeenten

Op basis van het onderzoeksrapport besloot de gemeenteraad in november 2023 dat herindeling het beste scenario is voor de bestuurlijke toekomst van de gemeente Renkum. De gemeenteraad gaf het college de opdracht om een startnotitie (plan van aanpak) te maken voor het vervolgtraject.

2024: Startnotitie

In mei 2024 stemde de gemeenteraad in met de Startnotitie Vervolgtraject Bestuurlijke Toekomst (pdf, 847 kB). Dit zijn de onderdelen die we onderzoeken en uitwerken in het vervolgtraject:

• Wat zijn de gevolgen van een herindeling met een bepaalde partnergemeente?
  • Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen Renkum en de partnergemeente?
  • Wat zijn de gevolgen van de herindeling met de partnergemeente?
  • Welke keuzes moeten we maken bij een herindeling met de partnergemeente?
• Wat zijn de gevolgen van het splitsen van de huidige gemeente Renkum en het vervolgens samenvoegen van de gesplitste gemeente met meerdere partnergemeenten?
  • Welke splitsingsvarianten zijn er?
  • Wat zijn de voor- en nadelen van deze splitsingsvarianten?
  • Wat is het draagvlak voor de splitsingsvariant(en)?
• Hoe voeren we de verdiepende gesprekken met mogelijke partnergemeenten Arnhem, Rheden en Wageningen?
  • Op formeel bestuurlijk niveau tussen burgemeesters en gemeentesecretarissen?
  • Op meer informeel niveau tussen gemeentesecretarissen?
  • Op ambtelijk niveau tussen adviseurs en projectleiders?
• Hoe betrekken we de inwoners en de gemeenteraad bij het vervolgtraject

2025: Het laatste onderzoek

In 2025 hebben we 4 onderzoeken uitgevoerd:

• De haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Arnhem,
• De haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Wageningen,
• De haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Rheden,
• En een onderzoek naar een bestuurlijke splitsing van Renkum over meerdere buurgemeenten.

Ook is een overkoepelende analyse gemaakt waarin de resultaten zijn samengebracht en vergeleken. Inwoners zijn betrokken via het inwonerpanel Renkum Spreekt! en een open vragenlijst. In totaal vulden meer dan 1.400 inwoners de vragenlijst in. De uitkomsten zijn verwerkt in de onderzoeksrapporten en hebben een belangrijke rol gespeeld in de uiteindelijke weging van de opties. Daarbij is draagvlak niet alleen voor de gemeente van groot belang, het is ook een van de zwaarwegende criteria die het Rijk hanteert bij de beoordeling van herindelingsvoorstellen. 

Onze partnergemeenten Arnhem, Rheden en Wageningen hebben hun bestuurlijke reacties gegeven op de bevindingen in het onderzoek. Daarbij hebben niet allen wij, maar ook onze partnergemeenten zich verdiept in hun bestuurlijke toekomst. Deze ontwikkelingen hebben wij ook meegenomen in de beoordeling en hebben mede invloed gehad op de uiteindelijke resultaten. 

Wat is de conclusie?

Uit de onderzoeken blijkt dat geen van de herindelingsvarianten op dit moment haalbaar of wenselijk is:

• Arnhem kent wel sterke verwevenheid, maar weinig draagvlak onder inwoners en grote schaalverschillen.
• Rheden richt zich bestuurlijk op Brummen en kent nauwelijks functionele of maatschappelijke samenhang met Renkum.
• Wageningen sluit inhoudelijk en maatschappelijk het beste aan en deze variant kan rekenen op veel steun van inwoners. Vooralsnog kiest Wageningen echter een andere koers. Het college van burgemeester en wethouders van Wageningen legt aan haar gemeenteraad 2 opties voor:
  • bestuurlijke zelfstandigheid tot ten minste 2030,
  • of – mocht toch voor herindeling worden gekozen – een lichte herindeling met Renkum. In dat laatste geval zou Wageningen leidend blijven als bestaande gemeente, met behoud van haar naam, beleid en functies. Dat betekent dat Renkum zich dan volledig zou moeten schikken naar de voorwaarden die Wageningen stelt.

Ook het scenario van splitsing is afgevallen vanwege de organisatorische complexiteit, de hoge kosten en het gebrek aan maatschappelijk draagvlak.

Wat stelt het college voor? 

Het college van burgemeester en wethouders stelt de gemeenteraad voor om te besluiten dat duurzame zelfstandigheid de enige wenselijke toekomstvariant is voor de gemeente Renkum. Zelfstandigheid is niet de makkelijke weg, maar volgens het college wel de optie die het best past bij de huidige situatie en identiteit van de gemeente. 

Om zelfstandigheid ook op de lange termijn mogelijk te maken, wordt aan de gemeenteraad voorgesteld een vervolgonderzoek te starten hoe Renkum duurzaam zelfstandig kan blijven. Voordat dit onderzoek van start gaat, stelt de gemeenteraad eerst de kaders vast waarbinnen dit onderzoek wordt uitgevoerd. Volgens het college is het belangrijk dat in deze kaders in ieder geval aandacht is voor de volgende onderwerpen:

• samenwerking in de regio,
• versterking en inrichting van de ambtelijke organisatie,
• de financiële positie van de gemeente, en
• de ambities die Renkum als gemeente wil waarmaken.

De gemeenteraad besluit hierover in november 2025. 

De gemeente Renkum bevindt zich in een spannende en boeiende fase. Al een paar jaar wordt gesproken over een mogelijke herindeling (de zogenaamde bestuurlijke toekomst van Renkum). Ook over het huidige en toekomstige gemeentehuis wordt op dit moment nagedacht. Over deze zaken bestaan vragen. Tijd om er wat dieper op in te gaan.

Lees verder over de herindeling en het gemeentehuis.

Om het onderzoekstraject goed te begeleiden, heeft de gemeenteraad een klankbordgroep in het leven geroepen. Deze groep, bestaande uit een afvaardiging van raadsleden, denkt mee en consulteert de projectorganisatie. In januari vond de eerste bijeenkomst plaats. De leden van de klankbordgroep zijn:

• Arthur van Hees
• Jan Streefkerk
• Rita Weeda
• John Bartels

• Najaar 2020: besluit van gemeenteraad en college om gemeente Renkum toekomstbestendig te organiseren.
• In 2021: bestuurskrachtonderzoek met mogelijke toekomstscenario's. Voorbereiding startnotitie voor uitvoering onderzoek toekomstscenario's.
• Maart 2022: gemeenteraadsverkiezingen.
• Eind 2022 start onderzoek naar 4 van de 5 toekomstscenario's:
  • strategisch samenwerken
  • regie-organisatie met centrumgemeente
  • ambtelijke fusie en
  • herindeling
• November 2023: besluit van de gemeenteraad op basis van het onderzoeksrapport dat Herindeling het beste richting geeft aan de ontwikkeling van het bestuur en de organisatie op langere termijn.
• December 2023 - mei 2024: opstellen startnotitie Vervolgtraject Bestuurlijke toekomst
• Mei 2024 - heden: vaststellen en vervolgens uitvoeren van de startnotitie.
• Voorjaar 2025 start klankbordgroep vanuit de gemeenteraad. De leden zijn:
  • Arthur van Hees
  • Jan Streefkerk
  • Rita Weeda
  • John Bartels
  • Theo Modderkolk
• Voorjaar 2025: gesprekken met Arnhem, Rheden en Wageningen over mogelijkheden en consequenties van een herindeling.
• Voorjaar 2025: onderzoek naar eventuele splitisingsvarianten van de gemeente Renkum en vervolgens herindelen van de gesplitste gemeente.
• Zomer 2025: opleveren van 5 rapporten
  • de haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Arnhem;
  • de haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Wageningen;
  • de haalbaarheid en wenselijkheid van een herindeling met Rheden;
  • een onderzoek naar een bestuurlijke splitsing van Renkum over meerdere buurgemeenten;
  • een overkoepelende analyse waarin de resultaten zijn samengebracht en vergeleken
• November 2025: Besluitvorming in de gemeenteraad over de 5 rapporten en de vervolgstappen voor onze gemeente.